Platon'un Devleti
Öncelikle bu ütopyada en çok dikkat çeken özellik, yöneticilerin filozof olmasıdır.
Adalet kavramı ütopyada büyük bir yer kaplamıştır. Her şeyi küçükte değil, büyükte görmek daha kolay olacağı düşünür ve bu sebeple de adil bir devlet profili çizmeye odaklanır Platon. Adalet, diyor; kusursuz bir devletin en önemli özelliklerinden olmalıdır.Platon, yurttaşların 3'e bölünmesini uygun bulur. Bunlar, sıradan halk, askerler ve koruyuculardır. Siyasal yetki koruyucuların elindedir ve halkın siyaset üzerinde etkisi olmaz. Bunlar, seçkin insanlar oldukları için sayıları diğer sınıflardan çok daha az olacak. İlk başta yasa koyucu tarafından seçilecekler ve kalıtım yoluyla devam edecekler. Tabii halk arasında çok parlak zekalı gençlere rastlanırsa bunlar koruyucu sınıfına yükselebilecek. Aynı zamanda aristokrat ailelerinden salak çocuklar aşağı sınıflara düşecek. Platon, denetimsiz bir aristokrasi hedefledi.
Toplum için en önemli ilk şey, eğitimdir. Eğitim iki bölümden oluşur: Müzik ve jimnastik.
Müzik kelimesini Platon, genel kültür olarak kullanmıştır. Matematik, geometri, felsefe, astronomi vs. müziğin içindedir.
Jimnastik de yine, atletizmden daha geniş bir anlama gelir.
Ciddiyet, edep ve cesaret çocuklara öğretilecek ilk şeylerdir. Çocuklara, koruyucuların belirlediği öykülerden başka öyküler anlatmak yasaktı. Ayrıca tanrılar hakkında kötü şeyler anlatmak da yasaktı. Tanrı her zaman iyiydi ve ondan asla kötülük gelmezdi. Homeros ve Hoseidos okumak, okutmak yasaktı. Gençler, savaşta ölmeyi cesaret edecek şekilde yetiştirilmeliydi. Erkekler, köleliğin ölümden kötü olduğu öğretilmeliydi. Kötünün kazandığı hiçbir öykü anlatılmamalıydı.
Edep, yüksek sesle gülmeyi yasaklar. Zenginlik yasaktır çünkü Platon bir komünizm ütopyası kurmuştur.
Tiyatro, belirli sebeplerden dolayı yasaktır. Örneğin iyi adam, kötü adamı taklit etmemelidir. Kötü adamlar gençlere izletilmemelidir. Kusursuz erkek karakter dışındaki karakterler olmamalıdır. Ancak tiyatroların çoğu buna uymaz, bu sebeple de Platon büyük bir hışımla tiyatroyu yasaklar.
Hüzünlü ve gevşek müzikler kesinlikle yasaklanmalıydı. Lidya ve İonya besteleri kesinlikle yasaktı.
Beden eğitimi çok sert olmalıdır. Kimse, kızarmış et ve balık dışında et gıda tüketmemelidir. Ayrıca hiç kimse şeker yiyemez diyor Platon. Böyle olursa, kimsenin doktora ihtiyacı kalmaz. Gençler belli yaştan sonra iradeyi baştan çıkarıcı bazı testlere tabi tutulmalıdır. Ayrıca bu yaşlarında savaş görmeli, ama savaşmamalılar.
Koruyucular ve askerler, tam bir komünizm ile yaşamalıdır. Sıradan evleri olmalı, sıradan kıyafetler giymeliler. Asetizme benzer bir tavır takınmış Platon. Altın ve elmas kesinlikle yasak olmalıydı.
Platon çok garip bir aile yapısı oluşturur. Kadınlar ve çocuklar dahil, hepsi erkeklerin ortak malıdır. Her erkek, her kadınla evlidir. (Annesi ve kardeşi olmayacak.) Kadınlar kimden doğurduklarını bilmezler ve doğan çocuklar hemen aileden alınır. Sağlıksız doğanlar ortadan kaybolurlar, sağlıklı doğanlar belli bir yaşa kadar sadece kendi içlerinde yetişirler. Dolayısıyla hiçbir çocuk anne babasını tanımaz, ebeveynler de kendi çocuklarını tanımazlar. Bu sebeple her çocuk yetişkinleri ebeveyni gibi, ebeveynler de her çocuğu kendi çocuğu gibi sevecektirler. Tabii burada ensestlik, istemsizce oluşabilir. Çünkü kimse ailesini tanımıyor. Nüfusu sabit tutmak için kimlerin kimlerle çocuk yapacağını koruyucular seçecekti. Tabii halk bunu bilmeyecekti.
Kadınlar, her bakımdan erkeklerle eşit olmalıdır. Aynı eğitime onlar da girmelidir.
Anne, 20-40 yaş arası; babalar ise 25-50 yaş arası olacaktı. Bu yaşlar dışındaki ilişkiler serbest ancak kürtaj zorunlu olacak.
Platon, monarşi ve aristokrasiyi uygun görmüştür.
Platon, devlet yöneticilerinin atabileceği "asil bir yalan" olacağını söylemiştir. Ayrıca kölelerin asla Yunan olamayacağını söylemiştir.
Platon'un ütopyasının bir benzerini, Sparta toplumunda görmemiz mümkündür. Platon, cesur askerler yetiştirerek gelişmeyi amaçlamıştır. Ancak görüyorum ki dogmatik bir sistem yaratmış. Çünkü çocukların düşünmesine izin verilmemiş, hepsine aynı öğreti uygulanmış. Aynı öğretiden fazlası; anlatılan öyküler bile ayarlanmış. Birbirinin kopyası insanlarla dolu, sıkı eğitimden geçmiş, cesur askerler yetiştirmek amaçlanmış. Ülke, dogma içinde ne kadar gelişir bilinmez, ancak Sparta askeri gücü iyi bir devletti. Diğer yönlerden ise zayıftı. Platon'un ütopyasında belki de elle tutulur tek yön, yönetime filozof getirmekti.
Kaynaklar:
Yorumlar
Yorum Gönder